Ε. ΜΠΙΤΣΑΚΗΣ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗΣ ΔΙΑΤΡΙΒΗΣ ΤΟΥ Γ. ΒΕΖΙΡΤΗ:
"ΜΙΑ ΘΕΜΕΛΙΩΜΕΝΗ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ: ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ"
Φίλοι του πρόωρα χαμένου Γιάννη Βεζιρτζή μου πρότειναν να γράψω ένα πρόλογο στη διδακτορική του διατριβή προκειμένου το κείμενο της να δημοσιευτεί με τη μορφή βιβλίου. Δέχτηκα την πρόταση από σεβασμό στη μνήμη του συγγραφέα και από σεβασμό προς τους δικούς του.
Πρώτη δυσκολία, η έκταση της διατριβής: περίπου 700 σελίδες, συν 160 για τη χρησιμότητα και τα προβλήματα μια διδακτικής σειράς, η οποία θα αφορά τη διδασκαλία ειδικών αντικειμένων με εσωτερική λογική ακολουθία. Δεύτερη δυσκολία: το πλάτος των προβλημάτων και των απόψεων που αντιμετωπίζονται στα πλαίσια αυτής της τεράστιας επιστημονικής εργασίας.
Άρχισα λοιπόν τη μελέτη προπαντός από «καθήκον». Σύντομα όμως το διάβασμα μετατράπηκε σε έντονο προσωπικό ενδιαφέρον. Βρισκόμουν μπροστά, όχι σε ένα τυπικό και σχολαστικό διδακτορικό αλλά σε μια πλούσια, ζωντανή, επιστημονικά άψογη και φιλοσοφικά ενδιαφέρουσα ώριμη εργασία.
Μετά από μια σύντομη «Εισαγωγή» στο θέμα της εργασίας, αρχίζει η μελέτη των προϋποθέσεων, γνωστικών και κοινωνικών, για τη συγκρότηση μιας επιστημονικής κοσμοαντίληψης. Αλλά η επιστήμη, (και η φιλοσοφία), μορφές κοινωνικής πρακτικής, λειτουργούν στα πλαίσια μιας συγκεκριμένης κοινωνίας και μιας δεσπόζουσας ιδεολογίας. Εύλογα λοιπόν το επόμενο κεφάλαιο αποτελεί μια μελέτη της Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης.
Μετά από τη συγκρότηση του γενικού πλαισίου, γνωσιοθεωρητικού και κοινωνικού, διερευνώνται ειδικά επιστημολογικά προβλήματα, τα οποία αφορούν μια ρεαλιστική εξελικτική επιστημολογία. Στη συνέχεια, και στο πλαίσιο που έχει ήδη διαμορφωθεί, μελετώνται τα ειδικά προβλήματα της φυσικής.
Αλλά, η όλη ερευνητική και διδακτική προσπάθεια, πραγματοποιείται από άτομα που ζουν σε μια συγκεκριμένη κοινωνία και σε ένα συγκεκριμένο ιδεολογικό περιβάλλον. Το κεφάλαιο που ακολουθεί έχει ως αντικείμενο τα ψυχολογικά γνωσιοθεωρητικά προβλήματα, τα οποία προκύπτουν κατά την αναζήτηση της επιστημονικής αλήθειας και τη μετάδοση της κατά την εκπαιδευτική πράξη. Αλλά η γνώση δεν είναι άθροισμα πληροφορικών που παίρνει ο άνθρωπος από τον εξωτερικό κόσμο. Είναι διαδικασία αλληλεπίδρασης με τον «Άλλο». Η «Παιδαγωγική Σχέση» αποτελεί το αντικείμενο ενός κεφαλαίου συγκροτημένου με την κριτική αξιοποίηση ενός πλούτου ψυχολογικών, γνωσιοθεωρητικών και κοινωνιολογικών αναλύσεων.
Μία από τις αδυναμίες της διδασκαλίας των Φυσικών Επιστημών και στη χώρα μας είναι η έκθεση της επιστήμης ως ανιστορικού και παγιωμένου όλου. Σε αντίθεση με τη στείρα αυτή συνήθεια, ένα κεφάλαιο του διδακτορικού αφιερώνεται στην ιστορία και στη φιλοσοφία των Φυσικών Επιστημών, όπως αυτή αναλύεται στη διδακτική πράξη.
Στο σημείο αυτό της διατριβής τίθεται φυσιολογικά το γενικότερο πρόβλημα της διδακτικής μεθοδολογίας. Στο κεφάλαιο αυτό εξετάζονται κριτικά διάφορες προσεγγίσεις από έλληνες και ξένους ερευνητές. Το τελευταίο κεφάλαιο της διατριβής αποτελεί μια σύνθεση των συμπερασμάτων για τη διαμόρφωση μιας θεωρίας στα πλαίσια μιας ταξικής κοινωνίας, στην οποία η εκπαίδευση αποτελεί κυρίαρχο μηχανισμό για τη διάδοση, την αναπαραγωγή και περαιτέρω ανάπτυξη της κυρίαρχης ιδεολογίας. Το πλαίσιο αυτό αποτελεί πεδίο διάδοσης και της αντίθετης ιδεολογίας, με τους κινδύνους που αυτό συνεπάγεται.
Όπως έχω ήδη σημειώσει, μελέτησα την εργασία ενός σημαντικού ερευνητή που δεν βρίσκεται πια ανάμεσα μας, στην αρχή από ένα αίσθημα «καθήκοντος» και σεβασμού αλλά πολύ σύντομα από προσωπικό ενδιαφέρον. Πράγματι έμαθα πολλά από αυτή την πλούσια εργασία, η οποία χαρακτηρίζεται από την μεθοδική αξιοποίηση ενός πλούτου γνώσεων και επιστημονικών δεδομένων, την κριτική ανάλυση και σύνθεση τους σε ένα αυστηρό, με εσωτερική λογική, δομημένο Όλον.
Είμαι βέβαιος ότι η σημαντική αυτή εργασία, που βλέπει το φως σε μια κοινωνία όπου δεσπόζει ο αγγλοσαξωνικός εμπειρισμός και η τυπική λογική, θα αποτελέσει συμβολή στην ανάπτυξη μιας εξελικτικής και ρεαλιστικής επιστημολογίας και σε μια αντίστοιχη διδακτική πράξη. Και τα δύο αποτελούν προϋπόθεση για μια διαλεκτική κοσμοαντίληψη αναγκαία για την επιστημονική και την κοινωνική πρόοδο της πατρίδας μας, ειδικά στη σημερινή περίοδο, κατά την οποία διακυβεύεται το μέλλον και ο πολιτισμός μιας μικρής χώρας που έδωσε τα φώτα της επιστήμης και της φιλοσοφίας στην Ευρώπη. Στην ήπειρο που η πολιτική και πολιτισμική συμπεριφοράς της καθορίζονται από τα συμφέροντα των κυρίαρχων δυνάμεων που συνιστούν την ιστορική άρνηση των θετικών επιτευγμάτων της μακραίωνης οδυνηρής ιστορίας της.
Καθηγητής Ευτύχης Μπιτσάκης
