ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΡΙΟΛΗΣ
ΤΑ 60 ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΟΚ, Ο ΤΣΙΠΡΑΣ ΚΑΙ Η ΕΔΑ
Συμπληρώθηκαν 60 χρόνια από την υπογραφή της ιδρυτικής συνθήκης της ΕΟΚ, στη Ρώμη, τον Μάρτιο του 1957. Το Σάββατο 25 Μαρτίου, σε μια επετειακή τελετή που έγινε στο Καπιτώλιο της ιταλικής πρωτεύουσας, κάτω από δρακόντεια μέτρα ασφαλείας, οι 27 αρχηγοί των κρατών-μελών της ΕΕ, 60 χρόνια μετά την ιδρυτική συνθήκη, υπέγραψαν τη Διακήρυξη της Ρώμης. Κατά τη διάρκεια της τελετής, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ δήλωσε ότι μια τέτοια εορταστική συνάντηση, είναι «μια πολύ θλιβερή στιγμή» επειδή η Βρετανία απουσιάζει – ένα μόνο μικρό δείγμα της ανησυχίας των ευρωενωσιακών κύκλων για τις έντονες φυγόκεντρες τάσεις που κλυδωνίζουν, 60 χρόνια μετά, την ΕΕ.
Παρών και ο Αλέξης Τσίπρας, επιχείρησε, εν μέσω των διαπραγματεύσεων για τη δεύτερη αξιολόγηση, να προσθέσει ένα τόνο αντιπολίτευσης στην παρουσία του, προτείνοντας να υπάρξει στη Διακήρυξη αναφορά στο ευρωπαϊκό κεκτημένο για τα εργασιακά. Προφανώς, καμία τέτοια αναφορά δεν υπήρξε, γεγονός που δεν εμπόδισε τον έλληνα πρωθυπουργό, να δηλώσει, από το δικό του παράλληλο σύμπαν, ότι η απάντηση που πήρε «είναι καταφατική, μένει όμως να δούμε αν η πράξη από τα λόγια θα συνεχίσει να απέχει». Δήλωσε επίσης, ότι τον προβληματίζει η νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση που έχει πάρει τα τελευταία χρόνια η Ένωση και πως σκεφτόταν αν θα υπογράψει ή όχι τη Διακήρυξη. Φυσικά, την υπέγραψε, κρατώντας τους προβληματισμούς του για τη δημόσια προσπάθεια διατήρησης ενός αριστερού προφίλ, πρόκειται για την ίδια διπλή τακτική που συνόδευσε όλη την πορεία αριστερής διολίσθησης ή αν προτιμάτε κατολίσθησης προς τις μνημονιακές πολιτικές. Μια πορεία προκαθορισμένη, μιας που η θέση του ΣΥΡΙΖΑ για την ΕΕ προσδιορίζεται από τη δήλωση του πρωθυπουργού ότι «δεν υπάρχει άλλος δρόμος απ' το να παλέψουμε εντός για να την αλλάξουμε».
Επειδή οι ασκήσεις επιλεκτικής μνήμης είναι ίδιον όσων δηλώνουν ότι «παλεύουν εντός για να αλλάξουν την ΕΕ», είναι σκόπιμο να υπενθυμίσουμε ορισμένα πράγματα. Για όσους θέλουν να θυμούνται την ενωτική εμπειρία της ΕΔΑ, αλλά και για όσους επιμένουν να μην ξεχνούν κάποιες από τις θέσεις της, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η θέση που πήρε η ΕΔΑ για το ζήτημα της ένταξης της Ελλάδας στην ΕΟΚ και οι αντίστοιχες θέσεις των πολιτικών της αντιπάλων την περίοδο 1959 – 1961. Όταν δηλαδή εξελίσσονταν οι διαδικασίες σύνδεσης της Ελλάδας με την ΕΟΚ. Για την ΕΔΑ ως αριστερό κόμμα που αξιοποιούσε εργαλεία ανάλυσης βασισμένα στη λογική των διεθνών σχέσεων ανισομερούς ανάπτυξης, η ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ συνεπαγόταν το βάθεμα των σχέσεων εξάρτησης της χώρας στα πλαίσια των μεταπολεμικών ιμπεριαλιστικών δομών.[1] Γι’ αυτό, αναδείκνυε τη συγκαλυμμένη πρόθεση των ισχυρών χωρών να διεισδύσουν ισοπεδωτικά στις αγορές άλλων μελών, χαμηλότερου επιπέδου παραγωγικής ανάπτυξης, παρακάμπτοντας τους δασμολογικούς φραγμούς. Να σημειώσουμε ότι, οι θιασώτες της σύνδεσης με την ΕΟΚ υποστήριζαν ότι οι έξι χώρες που αποτελούσαν την ΕΟΚ, θα διοχέτευαν αθρόα κεφάλαια στην Ελλάδα μέσω των οποίων θα δημιουργούνταν νέες ελληνικές επιχειρήσεις πολλές από τις οποίες ως βαριές βιομηχανίες θα αξιοποιούσαν τον πλούτο της χώρας σε επίπεδο πρώτων υλών. Αντίθετα για την ΕΔΑ, η ΕΟΚ θα οδηγούσε σε μια σημαντική κοινωνική ανακατανομή με τεράστια προβλήματα αφού η υπάρχουσα πενιχρή κατανάλωση θα στρεφόταν στα φθηνότερα αδασμολόγητα δυτικά προϊόντα διαλύοντας τελεσίδικα την εγχώρια παραγωγή.
Οι αντιδράσεις απέναντι σε αυτή την πολιτική επιλογή της ΕΔΑ ήταν σφοδρότατες. Οι εφημερίδες της εποχής δεν παρέλειπαν να χαρακτηρίσουν τα πολιτικά στελέχη της ΕΔΑ ως «αχρείους και απαίσιους λάτρεις της δασμοβίωτης οικονομίας» που πρέσβευαν οπισθοδρομικές και κομμουνιστικές επιλογές. Ο κυβερνητικός εισηγητής της ΕΡΕ για το θέμα, Π. Παπαληγούρας, ισχυριζόταν για παράδειγμα, ότι η ΕΟΚ δεν συνιστούσε μόνο μια οικονομική ένωση αλλά και μια πολιτική που θα επέτρεπε να επιλυθούν οι ανισότητες προς όφελος της εσωτερικής πολιτικής ισορροπίας της Κοινότητας, για να πάρει την απάντηση της ΕΔΑ ότι κάτι τέτοιο θα απαιτούσε να αντιστρατευτούν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις τους βασικούς νόμους της καπιταλιστικής συσσώρευσης, υποχρεώνοντας το κεφάλαιο των χωρών τους να λειτουργήσει εκτός της ίδιας της λογικής του κέρδους.
Έξι δεκαετίες μετά, οι πολιτικές αντιπαραθέσεις του 1960 μοιάζουν εξαιρετικά επίκαιρες. Ποιες πολιτικές θέσεις δικαιώθηκαν, ποιες διαψεύστηκαν, ποια ταξικά συμφέροντα εξυπηρετήθηκαν από την πορεία σύνδεσης και ένταξης της Ελλάδας στην ΕΟΚ και ποιες πολιτικές παραδόσεις ακολουθεί η σημερινή κυβέρνηση; Της ΕΔΑ ή των πολιτικών της αντιπάλων;
[1] Τα στοιχεία που ακολουθούν αντλήθηκαν από: Μιχάλης Λυμπεράτος, «Αριστερά και διαδικασίες περιφερειακής ολοκλήρωσης: η ΕΔΑ και η ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (1959-1961)», στο Αριστερά και Αστικός Πολιτικός Κόσμος 1940 – 1960, Πρακτικά Συνεδρίου στο Πάντειο, 17-20 Απριλίου 2013, Βιβλιόραμα, 2014